Na weekend - Kozacy piszą list do sułtana

Kozacy piszą list do sułtana (lub Zaporożcy piszący list do sułtana) – obraz rosyjskiego malarza Ilji Riepina. Płótno artysta zaczął malować w 1880, a skończył w 1891 roku. Istnieje także druga, niedokończona wersja obrazu z 1893 roku.
Według legendy list został napisany w 1676 roku przez atamana koszowego Iwana Sirko wraz z "całą Siczą Zaporoską" w odpowiedzi na ultimatum sułtana osmańskiego Mehmeda IV.

Oryginał pisma nie zachował się do naszych czasów, jednak w latach 70. XIX wieku została odnaleziona kopia pisma sporządzona w XVIII wieku. Kopia została odnaleziona przez etnografa-hobbystę z Dniepropietrowska (wtedy Jekaterynosław), który przekazał ją znanemu historykowi Dimitrowi Jawornickiemu (ukr. Дмитро Яворницький). Ten z kolei odczytał kiedyś pismo dla rozweselenia swoich gości, wśród których był Ilja Repin. Artysta malarz zainteresował się całą historią i w 1880 roku rozpoczął prace nad obrazem.
Historia powstawania
Od roku 1880 Repin zajął się tworzeniem dokładnych szkiców oraz dobieraniem modeli. Wśród modeli, którzy pozowali artyście do obrazu było wiele znanych w tamtych czasach osób. I tak na przykład do postaci pisarza pozował Dimitr Jawornicki (ten sam, który wcześniej przeczytał artyście pismo Kozaków), a atamanem Iwanem Sirko został generał-gubernator Kijowa M.I. Dragomirow (ros. М. И. Драгомиров). Przy postaci śmiejącego się kozaka w białej papasze asystował dziennikarz i pisarz Władimir Giliarowski (ros. Владимир Гиляровский). Pierwszy gotowy szkic został ukończony w 1887 roku, i Repin podarował go Jawornickiemu, który później go sprzedał. Dziś znajduje się on moskiewskiej Galerii Trietiakowskiej.
Najważniejszy wariant obrazu został namalowany w 1891 roku. Po pierwszym wystawieniu na widok publiczny autor był krytykowany za to, iż obraz nie jest zgodny z prawdą historyczną. Niemniej, po wielu sukcesach na wystawach w Rosji i za granicą (Chicago, Budapeszt, Monachium, Sztokholm) obraz został kupiony w 1892 roku, za 35 tysięcy rubli, przez cara Aleksandra III. Następnie pozostawał on w zbiorach rodziny carskiej do roku 1917, a po rewolucji znalazł się w zbiorach Muzeum Rosyjskiego w Sankt Petersburgu.

Jeszcze przed ukończeniem najbardziej znanego wariantu, w 1889 roku, Repin rozpoczął pracę nad drugą wersją, której nigdy nie zakończył. Drugie płótno ustępuje rozmiarami pierwszemu i było eksperymentem artysty. Nowa wersję Zaporożców autor starał się namalować zwracając większą uwagę na fakty historyczne. Otrzymany efekt nie był jednak dla artysty zadowalający i obraz pozostał niedokończony. Jest to tzw. wersja z 1893 roku, przechowywana w muzeum w Charkowie.

Treść listu:

Oferta Mehmeda IV

„Ja, sułtan, syn Mehmeda, brat Słońca i Księżyca, wnuk i namiestnik Boga, Pan królestw Macedonii, Babilonu, Jerozolimy, Wielkiego i Małego Egiptu, Król nad Królami, Pan nad Panami, znamienity rycerz, niezwyciężony dowódca, niepokonany obrońca miasta Pańskiego, wypełniający wolę samego Boga, nadzieja i uspokojenie dla muzułmanów, budzący przestrach, ale i wielki obrońca chrześcijan — nakazuję wam, zaporoskim Kozakom, poddać się mi dobrowolnie bez żadnego oporu i nie kazać mi się więcej waszymi napaściami przejmować. Sułtan turecki Mehmed IV”

Odpowiedź Kozaków

„Zaporoscy Kozacy do sułtana tureckiego! Ty, sułtanie, diable turecki, przeklętego diabła bracie i towarzyszu, samego Lucyfera sekretarzu. Jaki z ciebie do diabła rycerz, jeśli nie umiesz gołą dupą jeża zabić. Twoje wojsko zjada czarcie gówno. Nie będziesz ty, sukinsynu, synów chrześcijańskiej ziemi pod sobą mieć, walczyć będziemy z tobą ziemią i wodą, kurwa twoja mać. Kucharzu ty babiloński, kołodzieju macedoński, piwowarze jerozolimski, garbarzu aleksandryjski, świński pastuchu Wielkiego i Małego Egiptu, świnio armeńska, podolski złodziejaszku, kołczanie tatarski, kacie kamieniecki i błaźnie dla wszystkiego co na ziemi i pod ziemią, szatańskiego węża potomku i chuju zagięty. Świński ty ryju, kobyli zadzie, psie rzeźnika, niechrzczony łbie, kurwa twoja mać.
O tak ci Kozacy zaporoscy odpowiadają, plugawcze. Nie będziesz ty nawet naszych świń wypasać. Teraz kończymy, daty nie znamy, bo kalendarza nie mamy, miesiąc na niebie, a rok w księgach zapisany, a dzień u nas taki jak i u was, za co możecie w dupę pocałować nas!
Podpisali: Ataman Koszowy Iwan Sirko ze wszystkimi zaporożcami"


Treść listu sparafrazował francuski poeta Guillaume Apollinaire w wierszu Réponse des Cosaques Zaporogues au Sultan de Constantinople (Odpowiedź Kozaków Zaporoskich sułtanowi w Konstantynopolu), będącego częścią poematu La Chanson du Mal-aimé (Piosenka niekochanego)z tomu Alkohole.

Wiersz Apollinaire'a zaczyna się od słów:

Pomiocie nędzny Barabasza
Z rogami na łbie jak szatany
Nie zjesz nas w belzebubskiej kaszy
Baryło spita pomyjami

Z kolei Dymitr Szostakowicz ów wiersz Apollinaire'a uczynił tekstem 8. części swojej XIV Symfonii, op. 135.